Görkəmli rus ədibi Maksim Qorki (1868–1936) çətin həyat yolu keçib. 11 yaşında artıq ata və anasını itirən yazıçı nənəsinin yanında böyüyüb. Nənəsindən eşitdiyi nağıllar sonralar onun yaradıcılığına ciddi təsir göstərib. Çətin ailə şəraiti ucbatından cəmi bir neçə ay məktəbə gedən Qorki hələ 8 yaşından işləməyə məcbur olub. Uşaqlıq, yeniyetməlik və gənclik illərində həyatın bütün sərt üzlərini görən yazıçı sonralar bu yaşadıqlarını «Uşaqlıq» və «Özgə qapılarında» adlı avtobioqrafik povestlərində ustalıqla qələmə alıb. Həmin silsiləyə daxil olan sonuncu – üçüncü povest «Mənim universitetlərim» adlanır və yazıçının gənclik illərində üzləşdiyi məhrumiyyətlərdən bəhs edir. Yaxşı təhsil almaq eşqi ilə alışıb-yanan yazıçı bu arzusuna çatmasa da, həyatda qarşılaşdığı çətinliklərin, pis və yaxşı adamların ona çox şey öyrətdiyini təsirli şəkildə təsvir edir.

Şəhərə qar yağırdısa, deməli adamı hər küncdə yıxılıb boynunu qırmaq təhlükəsi gözləyirdi. Yerdə qalıb tapdaq-tapdaq olan qar gecə şaxtasında donub bərkidi və yollar parlaq buz meydançasına çevrildi. İndi küçədə gəzmək yox, konki sürmək olardı. Bu əlamətdar hadisə oğlan uşaqlarının yaman xoşuna gəlirdi, çünki dərsdən yayınmaq üçün əllərində yaxşı bəhanə vardı. İlk baxışdan əhəmiyyətsiz görünən şeylər, məsələn, qarın yağması və buza dönməsi, sürüşmək və zərblə yıxılmaq çox vaxt özündə böyük insan talelərini gizlədir və kəskin dəyişikliklərə səbəb olur; bəzən insanlara xoşbəxtlik, bəzən də uğursuzluq gətirir.

Qılıncla divar arasındakı məsafə lap azalıb. Qılıncdan qaçsam, divara yapışacam və divarın soyuğu iliklərimə işləyəcək; yox, divardan qaçıb özümü irəli atsam, qılınc boğazıma sancılacaq. Deməli ikisinin arasında mövcud olduğunu düşündüyümüz istənilən alternativ saxtadır. Belədirsə, bunu qınayıram. Həm qılınc, həm də divar yalnız mənim məhvimi, ölümümü istəyir, ona görə də mən seçim etməkdən boyun qaçırıram. Əgər qılınc divardan daha yumşaq olsaydı, yaxud divar qılıncın tiyəsi qədər kəskin olmasaydı, qərar vermək mümkün olardı, amma onları – qılıncı və divarı – gözdən keçirən hər kəs dərhal anlayar ki, ikisi arasında fərq sadəcə səthidir. Bilirəm ki, divarla qılınc arasındakı dar yerdə yaşamağa çalışaraq ölümümü gecikdirmək qeyri-mümkündür. Burda hava çatışmır – zəhərli qazlar və hissəciklərlə kirlənib, üstəlik, qılınc bədənimdə xırda kəsik izləri qoyur (onları utancımdan gizlədirəm), divarın soyuğu isə ciyərlərimə dolur, yavaş-yavaş öskürürəm. Əgər mən sürüşüb aradan çıxa bilsəydim (imkansız xilas yolu) qılıncla divar qarşı-qarşıya gələrdi. Lakin artıq arada mən olmadığım üçün gücləri o qədər azalacaqdı ki, bəlkə də divar dağılacaq, qılınc paslanacaqdı.

Görkəmli Meksika yazıçısı Xuan Rulfonun (1917-1986) “Makario” hekayəsinin orijinaldan tərcüməsini təqdim edir. Cəmi bir romanı və bir hekayə toplusu olan Rulfonun “Makario”su ispandilli ölkələrin ədəbi sorğularında ən çox xatırlanan hekayələrdəndir. Bu hekayəni estetikasına görə Folknerin “Səs-küy və qəzəb” romanıyla müqayisə edirlər.

Danışan iki kişidən biri həkim idi. -Həkim sizi mən çağırmışam – digər kişi dedi, – amma mənə kömək edə bilməyəcəyinizi düşünürəm. Ola bilsin ki, psixopatiya üzrə mütəxəssis tövsiyə edə bilərsiniz. Mənə elə gəlir ki, dəli olmuşam. -Yaxşı görünürsüz – həkim dedi. -Buna siz qərar verəcəksiniz; qarabasmalar görürəm. Hər gecə oyanıram və otağımda məni diqqətlə izləyən ağ qabaq ayağı olan böyük qara Nyufaundlend iti görürəm. -Oyandığınızı deyirsiniz buna əminsiniz? Qarabasmalar bəzən yalnız yuxulardan ibarətdir. -Oh, mən oyanıram, əmin ola bilərsiniz. Bəzən uzun müddət hərəkət etmədən durub itə onun mənə baxdığı kimi ciddi şəkildə baxıram, həmişə işığı yanılı qoyuram. Daha dözə bilməyib çarpayıdan qalxıram və budur orada heç nə yoxdur. -Maraqlıdır. Heyvanın üz ifadəsi necə olur? -Mənə pis görünür. Əlbəttə, bilirəm ki, sənət əsərlərindən başqa, sakit vəziyyətdə olan heyvanın siması həmişə eyni ifadəyə malikdir. Ancaq bu əsl heyvan deyil. Bilirsiniz ki, Nyufaundlend itləri olduqca sakit görünür, görəsən onun nə problemi var?